Sinds 2003 is de Wet Bevordering Intergriteitsbeoordelingen Openbaar Bestuur (Bibob) in werking. Deze beoogt onder meer te voorkomen dat de overheid onbedoeld kwaadwillende ondernemers faciliteert met vergunningverlening of met hen vastgoedtransacties aangaat. Een handig instrument voor de overheid, maar voor ondernemers is het uitkijken geblazen. In dit artikel wordt uitgelegd hoe de Bibob in de praktijk kan uitwerken. Maar eerst nog een korte blik op de theorie.
Theorie
De Bibob is van toepassing op bepaalde vergunningen, vastgoedtransacties, subsidies en aanbestedingen. Wanneer bij een bestuursorgaan zo’n aanvraag binnenkomt of een transactie voorligt, zal zij in de meeste gevallen overgaan tot het versturen van een vragenlijst aan de ondernemer. Deze vragenlijst kan onder meer vragen omtrent de financiële situatie of het justitiële verleden (strafbare feiten) van de aanvrager bevatten.
Doel van deze vragenlijst is bepalen of er een ernstig gevaar bestaat dat de vergunning of het vastgoed mede zal worden gebruikt om uit gepleegde strafbare feiten verkregen of te verkrijgen, op geld waardeerbare voordelen te benutten of strafbare feiten te plegen. Wanneer sprake is van een ernstig gevaar, kan een bestuursorgaan de aanvraag weigeren of een reeds afgegeven vergunning intrekken.
Het bestuursorgaan kan vervolgens een verzoek doen aan het landelijk Bureau Bibob. Dit bureau verricht diepgaand onderzoek naar de aanvrager. Voorwerp van onderzoek is niet alleen de onderneming die de aanvraag indiende, maar ook over de directie in persoon en moeder- of zusterondernemingen waarbij de directie nog meer betrokken is. Het Bureau maakt hiervoor gebruik van een aantal open en gesloten bronnen. Zo kunnen zij onder meer informatie opvragen bij het Openbaar Ministerie (OM), de Belastingdienst en de Arbeidsinspectie. Het Bureau concludeert hierna of sprake is van ‘ernstig gevaar’, ‘mindere mate van gevaar’ of ‘geen gevaar’. Het bestuursorgaan is niet gehouden om deze conclusie over te nemen.
Let op: zelfs de overtreding van een voorschrift van een vergunning, of een te late BTW aangifte is in juridische zin een strafbaar feit. Handhavers hebben de gewoonte om een proces-verbaal van een handhavingscontrole in afschrift aan het OM te versturen. Een te late belastingaangifte is ook een strafbaar feit. Het is dus aannemelijk dat van veel bedrijven of personen bij het OM of de Belastingdienst wel het een en ander is geregistreerd. Bij een Bibob-onderzoek komt dit dus allemaal naar boven.
Praktijk
Dat een Bibob-onderzoek grote gevolgen kan hebben, ondervond Sloop & Co BV. Sloop & Co vroeg een vergunning aan voor een activiteit die de onderneming op een andere locatie al bezigde. In het verleden had de directie van Sloop & Co wel eens een akkefietje gehad met de Belastingdienst en ook had de onderneming met de Omgevingsdienst een dispuut gehad over de naleving van voorschriften uit de omgevingsvergunning. Een zusteronderneming was ook wel eens met handhaving in aanraking gekomen. Geen onoverkomelijke zaken en alles was met de Belastingdienst en de Omgevingsdienst weer in orde gemaakt, maar deze informatie was wel vastgelegd.
Dit kwam dus naar boven in het staartje van een vergunningprocedure, toen de vergunningverlener als gevolg van nieuw beleid alsnog het bureau vroeg een Bibob-onderzoek te doen. Vergunningverlening wordt aangehouden, zolang het Bibob-onderzoek niet is voltooid. De termijnen die gelden voor het Bureau zijn evenwel ‘van orde’ en niet of nauwelijks afdwingbaar. Dit leidde tot aanzienlijke vertraging in het vergunningproces.
Daarbovenop kwam nog dat een aan Sloop & Co gelieerde onderneming voornemens was met een ander overheidsorgaan een vastgoedtransactie aan te gaan. Vlak voor de ondertekening van de overeenkomst, bedong de gemeente een opschortende voorwaarde terzake een Bibob-onderzoek. Ook hier in zou weer dezelfde informatie naar boven komen.
Tip
Voor de praktijk van m.n. grotere ondernemingen die beschikken over een omgevingsvergunning milieu en door de Omgevingsdienst gecontroleerd worden, voor bouwbedrijven die met een arbeidsongeval te maken krijgen of bedrijven waarop toezicht wordt gehouden door de NVWA is het opletten geblazen. Zorg dat Bureau Bibob bij een onderzoek in de registers, niet alleen de constatering van een feit aantreft, maar ook de schriftelijke reactie daarop én de eventuele maatregel die naar aanleiding daarvan getroffen is. Dit verkleint de kans dat een overtreding van een vergunningsvoorschrift een rode vlag oplevert in een Bibob-onderzoek. Realiseer u verder dat bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning, een vastgoedtransactie of aanbesteding, Bibob-onderzoek tot de mogelijkheden behoort. Weet wat er in dat verband naar boven kan komen. Anticipeer daarop (speel eventueel open kaart). Wordt u ‘achtervolgd’ door Bibob en heeft u hulp nodig, dan weet u ons te vinden.
