In een eerdere blog heb ik uitgelegd hoe een Ondernemingsraad (OR) moet worden ingesteld. Een ondernemer is verplicht om een OR in te stellen als er ten minste 50 personen werkzaam zijn in die onderneming. Regelmatig krijg ik de vraag van een ondernemer: wat is de toegevoegde waarde van een OR? En wat mag de OR dan doen?
Deze vragen beantwoord ik in deze blog. Ik leg uit wat de bevoegdheden en rechten van een OR zijn.
Toegevoegde waarde OR
De OR heeft een rol in het overleg van de ondernemer met de werknemers en de vertegenwoordiging van de werknemers tegenover de ondernemer. Het instellen van een OR heeft als doel dat de medezeggenschap van werknemers binnen een onderneming wordt bevorderd.
Kortom: de OR geeft de werknemers een stem.
Andersom kan de OR de ondernemer helpen bij het verkrijgen van draagvlak onder werknemers. Denk bijvoorbeeld aan het invoeren van ploegendiensten, het wijzigen van een pensioenregeling of de aankondiging van een reorganisatie. Bij dit soort onderwerpen wordt de OR aan de voorkant betrokken, waardoor via de OR de stem van de werknemers wordt gehoord. De ondernemer kan afspraken maken met de OR, waarin rekening wordt gehouden met de belangen van werknemers en welke afspraken de OR zal “promoten” onder de werknemers.
Bevoegdheden OR
De OR heeft verschillende bevoegdheden. Er kan een onderverdeling worden gemaakt tussen:
- het recht op overleg met de ondernemer;
- het recht op informatie;
- adviesrecht; en
- instemmingsrecht
Het advies- en instemmingsrecht zijn in het algemeen de belangrijkste bevoegdheden van de OR. De OR heeft daarmee een sterke troef in handen om invloed uit te oefenen op door de ondernemer te nemen besluiten. Op deze twee bevoegdheden zal ik nader ingaan.
Adviesrecht
Het adviesrecht houdt in dat de ondernemer over bepaalde voorgenomen besluiten, advies dient te vragen aan de OR. Het gaat om voorgenomen besluiten. De ondernemer moet de OR op tijd in de besluitvorming betrekken.
Het gaat dan om belangrijke beslissingen van financieel-economische of bedrijfsorganisatorische aard. De wet schrijft exact voor om welke gevallen het gaat. Dit zijn onder andere voorgenomen besluiten tot:
- overdracht van de zeggenschap over de onderneming of een onderdeel daarvan (denk aan: fusies, overnames);
- beëindiging van de werkzaamheden van de onderneming of een belangrijk deel daarvan;
- een belangrijke inkrimping, uitbreiding of andere wijziging van de werkzaamheden van de onderneming (denk aan een reorganisatie);
- een belangrijke wijziging in de organisatie van de onderneming of de verdeling van de bevoegdheden binnen de onderneming;
- de wijziging van de plaats waar de onderneming haar werkzaamheden uitoefent;
- eigen risico dragen bij arbeidsongeschiktheid.
De OR kan positief of negatief adviseren. De ondernemer kan een negatief OR-advies naast zich neerleggen of van het advies afwijken als daarvoor goede argumenten zijn. In dat geval kan de OR echter daartegen in beroep gaan bij de kantonrechter.
Toekennen extra adviesrecht
Het is ook mogelijk om de OR extra bevoegdheden toe te kennen. Als een ondernemer, zonder voorbehoud, advies heeft gevraagd aan de OR, dan zijn de voorschriften van het adviesrecht van toepassing. De ondernemer kan dan niet op een later moment het standpunt innemen dat het besluit op basis van de wet niet adviesplichtig is. Houd hiermee rekening in de communicatie met de OR.
Instemmingsrecht
Voor besluiten op het gebied van sociaal beleid binnen de onderneming geldt dat de OR een instemmingsrecht heeft. De ondernemer heeft de instemming van de OR nodig om deze besluiten te kunnen nemen. Instemmingsrecht geldt onder andere voor de vaststelling, wijziging of intrekking van:
- regelingen met betrekking tot een pensioenverzekering, een winstdelingsregeling of een spaarregeling;
- een arbeids- en rusttijdenregeling of vakantieregeling;
- een belonings- of functiewaarderingssysteem;
- een regeling op het gebied van de arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim of het reintegratiebeleid;
- regelingen op het gebied van de personeelsopleiding;
- een regeling omtrent privacy (bijv. cameratoezicht op de werkvloer).
Indien sprake is van instemmingsrecht en de OR heeft niet ingestemd met het besluit, dan mag de ondernemer het besluit niet uitvoeren. De ondernemer kan dan wel een verzoek indienen voor vervangende toestemming van de kantonrechter. Als de ondernemer een besluit neemt zonder instemming van de OR terwijl de OR deze bevoegdheid wel had, dan is het besluit nietig.
Als de OR wel instemt, is het van belang dat de instemming van de OR de individuele werknemer niet direct bindt. Dit betekent dat de individuele werknemers alsnog akkoord moeten gaan met het besluit (eenzijdige wijziging) van de ondernemer. De instemming van de OR legt daarbij wel gewicht in de schaal. Het enkele feit dat de OR betrokken is bij de besluitvorming, geeft werknemers vaak het vertrouwen dat besluiten weloverwogen zijn genomen. Werknemers kunnen dan eerder bereid zijn om in te stemmen met (belangrijke) wijzigingen.
Ontslagbescherming OR-lid
In de wet staat een opzegverbod: de werkgever kan de arbeidsovereenkomst niet opzeggen met een werknemer die geplaatst is op een kandidatenlijst voor een OR of korter dan 2 jaar geleden lid is geweest van een OR. De reden daarvoor is dat OR-leden een onafhankelijke positie hebben ten opzichte van de werkgever. OR-leden moeten kritisch kunnen zijn en mogen daarbij niet worden gehinderd door de dreiging van ontslag. Dat houdt bijvoorbeeld in dat bij een reorganisatie de arbeidsovereenkomst van een werknemer/OR-lid niet kan worden opgezegd.
Er geen echter géén absoluut ontslagverbod. Onder omstandigheden is ontbinding van de arbeidsovereenkomst wel mogelijk, zo schreef ik eerder ook in deze blog.
Kortom, een OR-lid heeft binnen de onderneming een beschermde, maar geen onaantastbare positie. Ook OR-leden moeten zich aan de spelregels houden. Als goed werknemer en als goed OR-lid.
Zijn er bij de onderneming inmiddels 50 werknemers of meer in dienst? Informeer dan bij onze arbeidsrechtspecialist Linda Jacobs naar de OR, de wijze waarop de OR wordt ingesteld en de rechten en bevoegdheden van de OR. Linda kan ook meer vertellen over de toegevoegde waarde van de OR voor de onderneming.