Contracteren in corona-tijd is uitdagend vanwege de onzekerheid over de marktomstandigheden.
Enkele voorbeelden uit de corona-praktijk:
Een projectontwikkelaar wil grond aankopen voor woningbouw in een uitleggebied. De prijs die nu misschien goed is, kan bij een recessie onbetaalbaar blijken. Bijvoorbeeld omdat er dan minder afnemers zijn of omdat de gemiddelde koopprijs die afnemers kunnen betalen, daalt.
Een opdrachtgever van een aannemer heeft behoefte aan een flexibele startdatum van de aannemer, omdat zijn eindgebruiker nog moet tekenen. Door corona duurt dit langer dan gebruikelijk. De aannemer wil best flexibel zijn in de startdatum, maar dat kan invloed hebben op de bouwkosten door stijging van lonen of prijzen.
Een betonleverancier contracteert over het leveren van beton ‘op afroep’ voor de bouw van windmolens, maar corona-maatregelen in het buitenland kunnen de levering van het daartoe benodigde cement vertragen.
Wat wil men regelen?
Waar het in deze voorbeelden op neer komt is dat contractspartijen (verkopers – kopers, opdrachtgevers – opdrachtnemers) als gevolg van de corona-crisis in hun contracten een escape willen opnemen om (1) niet na te komen of (2) de voorwaarden te wijzigen, waarvan (2a) de prijs en/of (2b) de termijn de belangrijkste zijn.
Hoe kun je zo’n clausule het beste vormgeven?
Bestaan er al modellen?
Er circuleren enkele model-coronaclausules op internet. Enige tijd geleden is bijvoorbeeld op de site van Bouwend Nederland een model gepubliceerd (dat nu alleen nog via lidmaatschap van een brancheorganisatie verkrijgbaar is).
De eerste clausule van dat model luidt als volgt:
Partijen zijn op de hoogte van het coronavirus en de onzekerheid die dit met zich meebrengt voor de nakoming van de verplichtingen van partijen uit deze overeenkomst.
De gevolgen van het coronavirus, alsmede de gevolgen van de in verband hiermee door de overheid gegeven en nog te geven aanbevelingen, resp. door de overheid genomen en nog te nemen maatregelen, zijn daarom niet verdisconteerd in de aanneemsom/prijs voor het werk resp. het (meerjarig) onderhoud.
Partijen verklaren over en weer dat de gevolgen van het coronavirus een omstandigheid vormen die de opdrachtnemer niet kan worden toegerekend, en dat opdrachtnemer voor die gevolgen recht heeft op kostenvergoeding en termijnsverlenging.
Omdat deze gevolgen niet zijn verdisconteerd in de aanneemsom/prijs en de opdrachtnemer deze niet had kunnen en niet behoefde te voorzien, geldt het bovenstaande in uitdrukkelijke afwijking van hetgeen is bepaald in par. 6 lid 11 tot en met lid 13 UAV 2012, dan wel par. 11 lid 1 tot en met lid 3 UAV-GC 2005, dan wel artikel 4 lid 4 en artikel 15 lid 8 AVA 2013.
Nu in deze clausule de gevolgen van het coronavirus voor de uitvoering van de opdracht op geen enkele manier zijn gespecificeerd, is de kans op discussie hierover reëel. Een opdrachtgever zal ook niet snel akkoord gaan met een ongeclausuleerde instemming met een kostenvergoeding en termijnsverlenging. De vraag is dus of de opdrachtgever en de aannemer met dit model wel geholpen zijn.
Onvoorziene omstandigheden of overmachtclausule?
Veel overeenkomsten bevatten nu al een ‘overmacht’ clausule of een clausule van hoe om te gaan met onvoorziene omstandigheden. Feit is dat corona op dit moment geen onvoorziene omstandigheid meer is. Corona is ‘here to stay’ als we de deskundigen moeten geloven. En hoe zeker het is dat een flesje Corona-bier met een schijfje limoen een heerlijke dorstlesser is op een warme zomerdag, zo onzeker is het wat corona de komende tijd voor ons allemaal gaat betekenen.
Maatwerkclausule
Een corona-clausule vergt maatwerk om discussie achteraf tussen de opdrachtgever en de aannemer te voorkomen.
Hoe bouw je een maatwerkbepaling op?
Stap 1: Bepaal waar kan het knelpunt kan ontstaan
Partijen zullen met elkaar moeten bespreken welk risico of welke onzekerheid corona in de specifieke situatie van hun contractuele relatie kan betekenen. Bijvoorbeeld:
Voor een ondernemer die voor zijn dienstverlening afhankelijk is van Nederlandse werknemers, zal corona andere gevolgen hebben, dan voor een ondernemer die afhankelijk is van arbeidsmigranten.
Komen materialen of grondstoffen die een ondernemer gebruikt uit het buitenland, dan zijn de risico’s niet hetzelfde als voor een ondernemer die daarvan niet afhankelijk is.
Het risico van waardevermindering van grondpercelen bij projectontwikkeling, is groter naar mate de tijd die nodig is om de bestemming vast te stellen, langer zal duren. De recessie grijpt naar mate de tijd vordert, verder in op de huizenmarkt.
Stap 2: Bepaal hoe je de knelpunten kunt ondervangen of oplossen
Veel ondernemers zijn creatief. Als zij tijd krijgen of de ruimte om op een alternatieve wijze aan de opdracht te voldoen, dan hoeft corona geen spelbreker te zijn. Bespreek dus al in de contractfase de mogelijke oplossingen.
Een ruimere planning zal vaak al helpen, zoals ook de bereidheid om eventuele gespecificeerde meerkosten op 50-50% basis te delen. Denk ook aan bijvoorbeeld een koopprijsaanpassing voor grond die gelijke tred houdt met een gemiddelde waardedaling van koopwoningen of een korting bij snelle betaling en een meerprijs of rentevergoeding bij uitgestelde levering.
Stap 1 en stap 2 kun je samenvatten in een considerans bij de corona-clausule. In de considerans vat je de risico’s en mogelijke oplossingen samen.
Stap 3: Wat spreek je met elkaar af?
Vervolgens is het zaak zo specifiek mogelijk de afspraken vast te leggen. In de corona-clausule leg je bijvoorbeeld vast:
- Wanneer kan de prestatie worden opgeschort?
- Wanneer wordt de prijs aangepast?
- Wat is het mechanisme, het beoordelingskader voor het aanpassen van de prijs?
- Hoe kunnen problemen worden opgelost?
- Welke termijnsverlenging is mogelijk en wanneer?
- Welk bewijs moet geleverd worden dat corona van enige stagnatie of kostenverhoging de oorzaak is?
- Wanneer krijgt iemand recht op een kostenvergoeding?
- Wie delen er mee in de meerkosten?
- Welke garanties of zekerheden worden hierbij zo nodig verstrekt?
Het doel
Het oogmerk van de corona-clausule is dat overeenkomsten kunnen worden nagekomen op een voor beide partijen profijtelijke manier. In essentie wil iedereen een boterham met een redelijk beleg kunnen verdienen. Dat is de basis. Gun elkaar de pindakaas op de boterham bij het opstellen van een corona-clausule!
Voor effectief maatwerk staan Pieter van Goor en Caren Schipperus in de startblokken.
#samensterk