Bent u een werknemer of een zelfstandige?
Een vraag die op het eerste oog misschien duidelijk lijkt, maar niets is minder waar. In de praktijk kan hierover discussie ontstaan. De kwalificatie van de arbeidsovereenkomst is een belangrijk vraagstuk. Als iemand als werknemer wordt aangemerkt, geniet hij ook de bescherming die werknemers hebben op grond van de wet. Indien iemand als zelfstandige wordt aangemerkt, heeft hij deze bescherming niet. Dit kan grote gevolgen hebben. Voornamelijk als u denkt dat u een werknemer bent, maar uiteindelijk een zelfstandige blijkt te zijn en vice versa.
Op internet circuleert veel informatie over de vraag of iemand een werknemer of zelfstandige is en dus of al dan niet sprake is van een arbeidsovereenkomst. Alle informatie gepubliceerd vóór 6 november 2020, kan echter als niet compleet worden beschouwd. De Hoge Raad heeft op 6 november 2020 namelijk een nieuw arrest gewezen die een ander licht werpt op de kwalificatievraag.
Kwalificatie arbeidsovereenkomst volgens de Hoge Raad
De Hoge Raad heeft geoordeeld dat als de inhoud van de overeenkomst voldoet aan de wettelijke omschrijving van ‘arbeidsovereenkomst’, de overeenkomst wordt aangemerkt als een arbeidsovereenkomst. Het maakt daarbij dan niet meer uit of partijen de bedoeling hebben gehad om wel of geen arbeidsovereenkomst te sluiten.
Ik zal dit hieronder nader toelichten aan de hand van de uitspraken.
Wettelijke omschrijving arbeidsovereenkomst
Op grond van de wet is een overeenkomst een arbeidsovereenkomst als sprake is van drie elementen:
- Persoonlijke arbeid
- Loon
- Gezag
Oud: Partijbedoeling belangrijk
Als er discussie ontstaat over de vraag of iemand een zelfstandige of een werknemer is, werd normaliter gekeken naar het arrest HR Groen / Schoevers. Uit dit arrest volgt dat voor de beoordeling van de overeenkomst, moest worden gekeken naar wat partijen voor ogen hadden bij het sluiten van de overeenkomst. De bedoeling van partijen was daarbij belangrijk.
Daarnaast werd ook gekeken naar de wijze waarop inhoud werd gegeven aan de overeenkomst. De feitelijke uitvoering dus.
Hierbij speelden alle omstandigheden van het geval een rol. Dit blijkt te meer uit twee uitspraken van de rechter over de zogenoemde Deliveroo-zaken. In beide zaken ging het om een Deliveroo bezorger die claimde een arbeidsovereenkomst te hebben. Bij de eerste zaak oordeelde de rechter dat de Deliveroo bezorger géén werknemer was (en dus een zelfstandige). In de tweede zaak oordeelde de rechter echter dat de Deliveroo bezorger wél een werknemer was. Het verschil zat echt in alle omstandigheden van het geval.
Nieuw: Partijbedoeling geen rol bij kwalificatie arbeidsovereenkomst
In de loop der jaren kwam er steeds meer kritiek op de rechtsregel uit Groen / Schoevers. In het arrest HR X / Gemeente Amsterdam heeft de Hoge Raad de rechtsregel uit Groen / Schoevers genuanceerd. De Hoge Raad heeft aangegeven dat de partijbedoeling géén rol speelt bij de vraag of een overeenkomst moet worden gekwalificeerd als een arbeidsovereenkomst. Als de inhoud van de overeenkomst voldoet aan de vereisten van een arbeidsovereenkomst, dan is er sprake van een arbeidsovereenkomst en werknemer.
Dit kan dus betekenen dat u bedoelde om een overeenkomst van opdracht te sluiten, maar die overeenkomst toch als arbeidsovereenkomst wordt gekwalificeerd en vice versa.
Partijbedoeling toch nog relevant
De partijbedoeling is niet helemaal weggevallen. Volgens de Hoge Raad speelt het wel een rol bij de – voorafgaande – vraag welke rechten en verplichtingen partijen hebben afgesproken. De rechter kan daarbij wel rekening houden met de bedoeling van partijen.
Denk daarbij bijvoorbeeld aan de vraag of partijen hebben bedoeld om wel of niet af te spreken dat loon zou worden betaald, waarbij vervolgens de feitelijke uitvoering ook een rol speelt. Stel partijen hebben bedoeld dat geen loon wordt betaald, maar een fee op basis van facturatie, en in de praktijk zijn ook facturen gestuurd, dan zal de rechter dit in principe niet kwalificeren als loon.
Gevolgen praktijk
Of de recente uitspraak van de Hoge Raad veel gevolgen gaat hebben voor de praktijk is nog niet te zeggen. Partijen zullen er naar verwachting in ieder geval niet meer mee wegkomen om te stellen dat zij een overeenkomst van opdracht bedoeld hadden, terwijl de overeenkomst voldoet aan de wettelijke vereisten van een arbeidsovereenkomst.
Als partijen een overeenkomst van opdracht willen sluiten, dan moet dit dus ook uitdrukkelijk blijken uit de overeenkomst en de uitvoering daarvan.
Conclusie
Wees duidelijk in uw overeenkomsten, breng helder naar voren wat u beoogt met de overeenkomst en let op de wettelijke voorschriften.
Heeft u vragen? Neemt u dan gerust contact op met mij of een van mijn collega’s. Wij helpen u graag met het opstellen of controleren van een overeenkomst of andere juridische vragen.