De met stoom en kokend water opgetuigde subsidieregelingen (NOW, TVL, TOZO et cetera) die de gevolgen van de overheidsmaatregelen wegens corona zouden moeten dempen, zijn strikt en tamelijk rigide. Maatwerk is in beginsel niet mogelijk is. Een hardheidsclausule ontbreekt. Dit betekent dat deze generieke regelingen in ons diverse ondernemerslandschap, voor sommigen geen soelaas biedt[1].
RVO
Verder blijkt dat RVO, de dienst die de TVL uitvoert, de aanvragen die worden ingediend niet binnen een redelijke termijn afhandelt. De dagelijkse vaste lasten lopen door, maar de tegemoetkoming laat op zich wachten.
Kort geding KHN
Omdat ondernemers daardoor (steeds verder) in de knel komen, heeft Koninklijke Horeca Nederland (KHN) in maart in een (civiel) kort geding gevorderd dat er een voorschot op de subsidie zou worden uitbetaald aan haar leden. KHN is in die procedure niet ontvankelijk verklaard.
De kort geding rechter oordeelt eerst het volgende:
Voor de bescherming van die individuele belangen staat een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang bij de bestuursrechter open. Volgens vaste jurisprudentie kan in gevallen waarin de rechtsbescherming van individuele belanghebbenden is opgedragen aan de bestuursrechter “de enkele bundeling van hun belangen door een rechtspersoon niet ertoe kan leiden dat voor die rechtspersoon de weg naar de burgerlijke rechter komt open te staan”.
Vervolgens overweegt de rechter:
De Staat heeft terecht aangevoerd dat die brief op grond van artikel 6:2 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) moet worden gelijkgesteld aan een besluit, zodat de horecaondernemers daartegen bezwaar en beroep kunnen aantekenen. Alle argumenten van KHN kunnen in een bestuursrechtelijke procedure worden getoetst. Hangende het bezwaar en beroep kunnen de horecaondernemers de bestuursrechter ook vragen een voorlopige voorziening te treffen. Met deze mogelijkheid kan voldoende tegemoet worden gekomen aan het gestelde spoedeisend belang aan de zijde van de horecaondernemers.
No Rules
Ook No Rules Heinekenplein B.V. is tegen hetzelfde probleem aangelopen. De kort geding rechter oordeelde:
No Rules kan bij de bestuursrechter dan ook hetzelfde bereiken als zij met deze procedure beoogt, namelijk het alsnog ontvangen van een financiële tegemoetkoming. Door middel van het vragen van een voorlopige voorziening kan een en ander ook met de benodigde spoed worden beoordeeld.
Hoe werkt dit nou in het bestuursrecht?
Spoedeisend belang
Allereerst geldt dat in het bestuursrecht het spoedeisend belang (anders dan in het civiele recht) inhoudelijk wordt beoordeeld. Met het ‘enkel stellen’ van spoed is men er niet. Rechters zijn tot nu toe bereid geweest om spoedeisendheid aan te nemen, gelet op de aard en de inhoud van de regelingen (zie bijvoorbeeld m.b.t. de Now2 of deze m.b.t. de Tozo). Die hobbel lijkt dus relatief eenvoudig te kunnen worden genomen.
Beoordelingskader rechter
Voor het nemen van een beslissing op een verzoek, geldt het volgende uitgangspunt voor de rechter:
De voorzieningenrechter stelt voorop dat bij het nemen van een beslissing op een verzoek om voorlopige voorziening een voorlopig oordeel over de rechtmatigheid van het bestreden besluit een belangrijke rol speelt. Verder dient deze beslissing het resultaat te zijn van een belangenafweging, waarbij moet worden bezien of uitvoering van het bestreden besluit voor verzoekster een onevenredig nadeel met zich zou brengen in verhouding tot het door een onmiddellijke uitvoering van dat besluit te dienen belang.
Onderzoek rechtspraak
Uit onderzoek op rechtspraak.nl[2] blijkt dat het toewijzen van een voorschot op een subsidie eigenlijk niet voorkomt. Uit een iets breder onderzoek (naar andere procedures waarbij sprake is van een aanspraak op een geldelijke uitkering door de overheid), blijkt dat in sociale zekerheidszaken een verzoek om een voorschot via een voorlopige voorziening, vaker wordt toegewezen. Wat opvalt in die zaken is dat de toewijzing volgt na een (vrij intensieve) inhoudelijke voorlopige beoordeling van de rechtmatigheid, waarbij de rechter de kans van slagen in het voordeel van de verzoeker aannemelijk acht (zie bijvoorbeeld deze uitspraak).
Een TVL-voorschot via de bestuursrechter?
Onze vrees is dat vanwege de opzet van de subsidieregelingen en het met opzet ontbreken van hardheidsclausules, een inhoudelijke beoordeling vaak in het nadeel van de aanvrager zal uitpakken. Voor een evenredigheidstoets laat de regeling weinig ruimte. De kans dat een bestuursrechtelijke voorlopige voorziening daadwerkelijk tot uitkering van een voorschot zal leiden, achten wij niet groot. Er is dus wel een ‘met voldoende waarborgen omklede rechtsgang’ voorhanden, maar of de ondernemers daarmee geholpen zijn, valt te bezien.
Kostenaspect
En vergeet ook niet het kostenaspect van de rechtsgang. Alhoewel men in het bestuursrecht zonder advocaat kan procederen, tapt een in speciaalbier kundige barman toch uit een ander vaatje dan een gespecialiseerd jurist. Een horeca-ondernemer die geen subsidie ontvangt, maar voor wie de kosten wel doorlopen, bijt op vaak een houtje. Hij kan zich maar beperkt de toegang tot het recht veroorloven. Gefinancierde rechtsbijstand is voor deze situaties niet mogelijk.
Tot slot
Is uw TVL-aanvraag geweigerd en wilt u bezwaar maken? Wij kunnen u daar mee helpen. Desgewenst maken wij daar ook prijsafspraken bij. We kunnen uw specifieke geval ook beoordelen op de kansen voor het aanvragen van een voorschot via de bestuursrechter.
Caren Schipperus, Robin Link, met medewerking van Jeske Lamers
[1] Fouten die gemaakt worden bij het indienen van de aanvraag of die teruggrijpen op eerdere foutieve opgaven, kunnen niet worden gecorrigeerd. Wij behandelen op dit moment een probleem met een onjuiste SBI-code (SBI-code 64.30.1) die door de kamer van koophandel eigener beweging aan een inschrijving is toegevoegd. Deze code heeft betrekking krediet- en financiële instellingen, maar daarvoor wordt geen subsidie verleend. In onze casus is echter sprake van de exploitatie (sec) van een horecabedrijf, niet van een instelling als hier bedoeld.
[2] Met de zoekwoorden: voorschot, subsidie, voorlopige voorziening, rechtsgebied bestuursrecht, instanties rechtbanken en centrale raad van beroep