Duurzaamheidsreclame helpt de consument een bewuste keuze te maken om iets wel of niet aan te kopen. Hiermee wordt duurzamere consumptie bevorderd.
Onjuiste of niet onderbouwde duurzaamheidscommunicatie kan de consument doen geloven dat een product of dienst duurzamer is dan deze daadwerkelijk is. De consument wordt hiermee misleid: greenwashing. In deze blog wordt context gegeven bij de nieuwe regelgeving. In een apart nieuwsbericht zijn 13 concrete aandachtspunten op een rij gezet.
Aanleiding
Bij de Reclame Code Commissie worden steeds meer klachten ingediend over duurzaamheidsclaims van bedrijven, met name in de sectoren kleding, energie en vervoer.
Uit onderzoek van de Europese Commissie is gebleken dat meer dan de helft van onderzochte duurzaamheidsclaims misleidend of ongefundeerd was. Om dit aan te pakken heeft de Europese Commissie twee richtlijnvoorstellen gedaan die greenwashing moeten voorkomen.
Voorstel Versterking Positie Consument
Vorig jaar verscheen het voorstel[1] om de positie van de consument te versterken in de groene transitie. Misleiding van de consument middels greenwashing wordt gezien als oneerlijke handelspraktijken. Dit voorstel heeft onder meer als doel om consumenten beter in staat te stellen weloverwogen aankoopbeslissingen te nemen.
Lijst met productkenmerken
De lijst met productkenmerken waarover een consument niet mag worden misleid is aanzienlijk uitgebreid. Er mag geen informatie meer verstrekt worden die de consument kan misleiden over de effecten op maatschappelijk- en milieugebied, de duurzaamheid en de repareerbaarheid van het product. Het vermelden van een milieuclaim over toekomstige milieuprestaties zonder duidelijke, objectieve en verifieerbare toezeggingen en streefdoelen en zonder onafhankelijk monitoringsysteem wordt als misleidend beschouwd.
Oneerlijke handelspraktijken
Er komen nieuwe concrete voorbeelden van handelspraktijken die onder alle omstandigheden als oneerlijk worden beschouwd. Denk aan het vermelden van generieke en vage milieuclaims wanneer de milieuprestaties niet kunnen worden aangetoond. Een generieke claim is een niet in een duurzaamheidskeurmerk opgenomen, uitdrukkelijke milieuclaim waarbij de specificatie van de claim niet in duidelijke en in het oog springende bewoordingen op hetzelfde medium is aangebracht. Een voorbeeld zijn: ‘milieuvriendelijk’, ‘biobased’ en ‘CO2 -neutraal’.
Zwarte lijst
Op de zwarte lijst komt een verbod op het voeren van een vrijwillig duurzaamheidskeurmerk dat niet gecertificeerd is. Duurzaamheidskeurmerken en logo’s zijn alleen toegestaan als ze zijn gebaseerd op officiële certificeringsregelingen of zijn ingesteld door een overheidsinstantie. In het voorstel wordt een verbod toegevoegd voor zelf-gecertificeerde milieukeurmerken.
Voorstel Groene Claims (milieuclaims)
Het tweede voorstel[2] ziet op de staving en het communiceren van uitdrukkelijke milieuclaims. Dit voorstel bevat minimumvereisten voor de staving en onderbouwing van vrijwillig gemaakte milieuclaims en milieukeurmerken. Het voorstel heeft als hoofddoel om misleidende milieuclaims tegen te gaan en te beperken.
Doel van het voorstel
De bescherming van het milieu moet worden verhoogd. De nieuwe regelgeving moet bijdragen aan een snellere groene transitie naar een circulaire economie in de EU. Ook draagt het voorstel bij aan bescherming van consumenten en bedrijven tegen greenwashing. Daarnaast wordt de rechtszekerheid verbeterd en het concurrentievermogen van marktdeelnemers die zich inspannen voor duurzaamheid.
Wetenschappelijke kennis
Het voorstel bevat minimumcriteria waaraan de onderbouwing van uitdrukkelijke milieuclaims moet voldoen om te voorkomen dat ze misleidend zijn. De onderbouwing moet worden gebaseerd op erkende wetenschappelijke methoden en de meest recente technische kennis. De onderbouwing moet informatie bevatten over de milieueffecten, -aspecten of -prestaties waarop de claim betrekking heeft. Uit de milieuclaim moet duidelijk worden of deze betrekking heeft op een product of dienst en betrekking heeft op de milieu-impact die vanuit het perspectief van de levenscyclus significant is.
Significant
Uitdrukkelijke milieuclaims mogen alleen betrekking hebben op die milieueffecten die voldoende en in de context van het product als ‘significant’ gezien kunnen worden. De producent moet informatie verstrekken over de manier waarop consumenten het product kunnen gebruiken om de milieueffecten te bereiken. Indien de claim betrekking heeft op toekomstige milieuprestaties, dan moet dit ook onderbouwd worden.
Verificatie
Een van de voornaamste aspecten van het voorstel is dat een claim vooraf geverifieerd en gecertificeerd moet worden door een officiële verificateur, voordat deze gebruikt mag worden. De verificateur is een officieel goedgekeurde instantie en heeft geen banden met het product waarop de milieuclaim is aangebracht en ook geen tegenstrijdige belangen.
Vergelijkende milieuclaims
In het geval van vergelijkende milieuclaims (claims die beweren dat de milieuprestatie beter is dan die van een vergelijkbaar product), moet gelijkwaardige informatie worden gebruikt voor de beoordeling van de milieueffecten, -aspecten of -prestaties van de producten die worden vergeleken. Voor de vergelijking moeten gegevens worden gebruikt die op een gelijkwaardige manier zijn verkregen.
Certificering
Het voorstel bevat ook maatregelen m.b.t. milieukeurmerken en de daaruit voortvloeiende verwarring. In het voorstel Versterking van de positie van de consument is al voorgesteld om duurzaamheidskeurmerken en logo’s alleen toe te staan als ze zijn gebaseerd op officiële certificeringsregelingen. Het Voorstel Groene Claims voegt daaraan toe dat ook milieukeurmerken hieraan moeten voldoen, als ook aan de eisen voor milieu-etiketteringssystemen. Dit systeem certificeert dat een product, proces of handelaar voldoet aan de gestelde eisen, waarna het een milieukeurmerk krijgt.
CO2-compensatie
Voor claims m.b.t. CO2-compensatie moet door transparante communicatie duidelijk worden gemaakt dat sprake is van compensatie. De compensaties moeten een hoog integriteitsniveau hebben en correct berekend zijn.
Tot slot
Met de nieuwe regels kunnen producenten en consumenten beslissingen nemen op basis van betrouwbare informatie. Dit kan de vraag naar groenere producten stimuleren. Het eerste voorstel is recent goedgekeurd door het Europees Parlement, de lidstaten hebben nu 2 jaar de tijd om dit op te nemen in hun wetgeving. Het tweede voorstel heeft nog geen definitief akkoord. Bedrijven kunnen hierop al anticiperen door daadwerkelijke groene merken en betrouwbare duurzaamheidsclaims te realiseren.
[1] Voorstel (2022/0092(COD)) voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van de Richtlijnen OHP en 2011/83/EU wat betreft het versterken van de positie van de consument voor de groene transitie.
[2] Voorstel (2023/0085) voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de staving en het communiceren van uitdrukkelijke milieuclaims (Voorstel groene claims).
