Vroege vogels
Vorig jaar november werd ik wakker met op de radio een rapportage over Veluwse mezen wiens pootjes breken door verzuring van hun leefgebied als gevolg van stikstof. Een best wel alarmerend berichtje dat voor zover ik weet het NOS journaal niet heeft gehaald. Er zijn geen kamervragen over gesteld. Het Europese Hof van Justitie (Hof) had toen net uitspraak gedaan dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) voor het stikstofprobleem geen ‘duizenddingendoekje’ leek te zijn.
Het PAS verbleekt
Na de uitspraak van het Hof en dankzij volharding van de MOB, Leefmilieu en Werkgroep Behoud de Peel heeft de Raad van State eind mei een einde gemaakt aan het door Staatssecretaris Henk Bleker opgetuigde PAS. Sinds het getal van ‘18.000 stilliggende bouwprojecten’ een eigen leven ging leiden, is het ‘stikstofprobleem’ niet uit de nieuwsmedia weg te slaan en beleven juristen en ingenieursbureaus weer eens hoogtijdagen.
Remkes en de heilige koe
Toen zelfs VVD’er Remkes in niet mis te verstane bewoordingen de vinger op de zere plek legde, kon niemand er meer omheen: maatregelen om stikstofuitstoot te beperken en kwetsbare natuur te beschermen (red de mezen!) zijn onontkoombaar. Langzamer rijden in de buurt van natuurgebieden en het beperken van stikstofuitstoot van de landbouw raken ‘de heilige koe’ (en het varken en de kip) in duplo. Het kabinet komt nog niet tot eensluidende conclusies naar aanleiding van het rapport.
Paniek
Op alle fronten is er paniek in de tent. Het lijkt erop alsof helemaal niemand in bestuurlijk Nederland de uitspraak van de rechter over het PAS had verwacht en er totaal door is overvallen. De vraag is wat de landsadvocaat hierover aan de minister heeft geadviseerd. De procedure bij de Raad van State heeft ongeveer vier jaar geduurd. Tijd genoeg om een PAS 2.0 of een ander plan B te bedenken.
Intimiderende trekkertrek
Henk Bleker is er als de kippen bij om een lans te breken voor het boerenbelang dat hij bij het vaststellen van het PAS verwaarloosde (evenals het natuurbelang, maar dat terzijde). De boeren organiseren een fileleed veroorzakende trekkertrek richting provincies en het Rijk om met nog wat extra stikstofuitstoot, hun verzet tegen het natuurbelang kracht bij te zetten.
Fatsoensnormen en omgangsvormen doen bij het boerenprotest niet erg ter zake. De PVV voelt zich daar comfortabel bij, getuige het warme onthaal van Geert Wilders die, anders dan D66 kamerlid Tjeerd de Groot, wél mag uitpraten als hij de boeren toespreekt met een variant op het ‘minder Marokkanen’ betoog. Ook Thierry Baudet is bereid zo nodig zijn loafers in te ruilen voor een paar klompen. Het gezaghebbende RIVM krijgt de zwarte piet toegedeeld, zodat we feitenvrij de normen kunnen loslaten. De mezen moeten zich maar een beetje aanpassen.
‘Stoere’ provincies
Stoere provincies die aanvankelijk aangescherpte regelgeving vaststelden, trokken deze schielijk in, nog voor de gierkar voor het provinciehuis werd opengedraaid. De toon is gezet (want een dode mees geeft geen geluid). De PAS-uitspraak werkt als een ‘brainfreeze’ die de uitdrukking ‘gezond boeren verstand’ een eigentijdse lading geeft. Ik houd mijn kinderen maar weg bij de nieuwsberichten over dit onderwerp, want ik heb liever niet dat ze leren dat wie hard schreeuwt (tegen beter weten in) zijn zin krijgt (tegen beter weten in).
De eerlijke prijs
Intussen vraag ik mij af of het niet allemaal begint met de consument (waar ook ter wereld) en diens bereidheid een eerlijke prijs te betalen voor goed voedsel. Stikstofdepositie (vanuit de landbouw) hangt samen met grootschalige vlees- en melkproductie bij boerenbedrijven waar sprake is van een monocultuur. Zoveel mogelijk productie tegen zo laag mogelijke kosten. In de zomervakantie las ik het interessante artikel van de WUR over kringlooplandbouw, een oplossing voor het stikstof-, CO2 en toekomstig voedselprobleem. De NOS berichtte er over in komkommertijd. Zou Wobke hier misschien een beetje investeringsgeld voor vrij willen maken?
Tot zo ver mijn observaties.
Blog II gaat over de praktijk.
Caren Schipperus
